In 1979 kreeg kunstenaar Hans van der Plas de opdracht voor het schilderen van drie grote muurschilderingen in de Vogelenbuurt: Het Balkon, Sint Franciscus en Zwerm vogels. Het Balkon, op de hoek van de Adelaarstraat en de Nieuwe Keizersgracht is de meest in het oog springende schildering van het drieluik.
Deze "trompe-l'oeil" (optische illusie) toont een gevel met ramen en een balkon, waarvoor enkele duiven in vlucht zijn afgebeeld. In de afbeelding is gespeeld met het perspectief: de vogels lijken door een opening in de gevel aan te komen vliegen en de voorgevel lijkt in de Adelaarstraat te passen. Het perspectief van de schildering wijkt af van het huis waarop die is aangebracht, maar niet zoveel dat dit direct duidelijk is. Gezien vanaf de overkant van de Adelaarstraat lijkt het alsof de blinde muur rechtdoor loopt in plaats van dat hij de hoek omgaat.
Op twee gevels van woonhuizen in de Nieuwe Keizersgracht en Abraham Bloemaertstraat schilderde Van der Plas de andere twee delen van het Drieluik: een zwerm vogels (middendeel) en de monnik St. Franciscus die vliegende vogels tot zich roept (rechterdeel). Franciscus van Assisi (ca. 1182-1226) ofwel St. Franciscus is de beschermheilige van de dieren; hij kon met de dieren spreken en zorgde goed voor hen. De dag waarop hij stierf, 4 oktober, werd in het begin van de 20ste eeuw uitgeroepen tot internationale dierendag.
Deze twee gevelschilderingen zijn met elkaar verbonden door een laag tuinmuurtje dat ook is beschilderd. Oorspronkelijk alleen met bloemen en vogels, maar in 1989 schilderde de kunstenaar hier een deur met zijn eigen naambordje en een rode brievenbus bij. In 1989 schilderde Van der Plas ook aan Het Balkon opnieuw toevoegingen en ook Sint Franciscus werd door hem bijgewerkt.
Over de kunstenaar
Het Drieluik is in 1979 in opdracht van de gemeente door de kunstenaar Hans van der Plas (1952-1991) ontworpen en aangebracht. Van der Plas had eerder ‘De blokkendoos’ geschilderd op een flatmuur in IJsselmonde, onderdeel van het project ‘Townpainting’ dat de Sikkensprijs 1977 won. Zijn werk omvat zowel losstaande beelden als schilderijen, tekeningen en drukwerken. Hij beschouwde zichzelf naast kunstenaar ook als illusionist. Hij was gefascineerd door optische illusies en hield er van om de kijker op het verkeerde been te zetten. Op zijn schilderijen zitten vaak ‘briefjes’ die je er zo af lijkt te kunnen halen. Ook op de muur in Utrecht paste hij dit gezichtsbedrog toe.
Renovaties
De dochter van Hans van der Plas, Martine van der Plas, heeft Het Balkon in het jaar 2004 gerestaureerd. Van het middelste werk, de aanvliegende groep vogels, was nadat de bewoner van het pand de muur gestuukt had niets meer te zien. In 2009 heeft Martine van der Plas de zwerm vogels opnieuw op de gevel aangebracht. Zij heeft goed naar de voorstudies van haar vader gekeken en naar aanleiding daarvan de schildering opnieuw aangebracht.
In 2023 is de gemeente Utrecht gestart met de voorbereidingen van de renovatie van het Drieluik in nauwe samenwerking met De Strakke Hand, SRAL restauratieatelier Maastricht en de erven van Van der Plas. De schildering van St. Fransiscus is in de zomer van 2024 opnieuw aangebracht naar het originele eerste ontwerp van Van der Plas. In de zomer van 2025 wordt Het Balkon gerenoveerd. In 2026 zijn we voornemens het middendeel Zwerm Vogels te restaureren.
