In de wijk Halve Maan in Oog in Al ligt het Herderplein dat in 1955 door architect Antonio Salvatore en kunstenaar Jan Boon werd ontworpen. Na de Tweede Wereldoorlog zochten architecten en beeldend kunstenaars naar mogelijkheden om samen te werken. Naoorlogse voorbeelden van beeldende kunst die op gaat in de architectuur zijn in Utrecht zeldzaam. Het Herderplein vormt hierop een uitzondering.
De toen in Utrecht woonachtige kunstenaar Jan Boon ontwierp een zwart-wit tekening voor het pleinoppervlak. De tekening werd uitgevoerd door in het donkere asfalt met behulp van houten mallen wit asfalt te gieten. Vanuit het midden van het plein uitwaaierend naar de randen kun je geabstraheerde vogels, hagedissen, bloemen en bladvormen ontdekken. Dat betekent dat je deze vormen niet direct ziet. Het lijken gewone witte figuren in een zwarte ondergrond. Maar als je beter of langer kijkt, dan ontdekt je steeds meer. Opvallend is het gebruik van asfalt. In de tijd van wederopbouw werkten kunstenaars met beton, steen of andere bouwmaterialen en ook Jan Boon wilde nadrukkelijk met (voor die tijd) moderne materialen werken.
Rondom het plein ligt een rand met trappen. In het verleden kon het plein daarom op zomerse dagen onder water worden gezet als spetterbadje voor de kinderen uit de wijk. In de winter werd er geschaatst. Nu kan dat al lang niet meer omdat de regels voor waterkwaliteit veel strenger zijn.
Restauratie 2021/2022
Het Herderplein was in een slechte staat en kon het niet meer worden hersteld. De gemeente wilde dit erfgoed graag behouden en daarom is het plein in het najaar van 2021 gereconstrueerd. Het plein is sinds 2017 een gemeentelijk monument. Kunst- en erfgoedexperts hebben samen met de erven van Jan Boon gezocht naar de juiste aanpak en materialen, zodat het plein met daarop het kunstwerk zoveel mogelijk overeenkomt met hoe Jan Boon het in 1955 bedacht. Tegelijkertijd is bekeken hoe het plein toekomstbestendig kon worden gemaakt.
De reconstructieve restauratie is goed gelukt. Het kunstwerk komt weer helemaal tot zijn recht door het grote contrast tussen de witte kleur van de geabstraheerde figuren en het donkergrijze gladde asfalt. Het plein is weer egaal genoeg om op te spelen; want dat vond Jan Boon het belangrijkst. De nieuwe waterspeelplek aan de rand van het plein is een mooie verwijzing naar de vroegere spelfuncties. Als aanpassing aan het klimaat van tegenwoordig is het plein nu ook een zogeheten Waterplein: een opvangplek voor regen tijdens stortbuien, waarna het water langzaam de grond in stroomt.
Het Herderplein is een van de weinige pleinen met omringende bebouwing uit de jaren 50 die in originele staat zijn gebleven. Het is bijzonder te noemen dat de gemeente dit kunstwerk nieuw leven ingeblazen heeft, en fijn dat buurtbewoners weer optimaal kunnen genieten van deze voor de wijk zo kenmerkende openbare ruimte.
Meer weten over de geschiedenis van het Herderplein? Kijk ook eens op de website Oog in Al in Beeld. Bekijk hier de timelapse video van de reconstructie.
Foto's: Gert Jan van Rooij, Het Utrechts Archief.
