In het Zocherpark, ter hoogte van de kruising bij het Willemsplantsoen/Walsteeg, staat een bronzen beeld van een jonge vrouw, ontworpen door kunstenaar Joyce Overheul. Truus van Lier (Utrecht, 22 april 1921 – Sachsenhausen, 27 oktober 1943) was een Utrechtse verzetsstrijdster tijdens de Tweede Wereldoorlog. Het beeld vormt een permanente aanvulling op het narcissenmonument ‘Truus’ dat ieder voorjaar te zien is op de oever tegenover de Walsteeg.
De betekenis van vrouwen in het verzet in de Tweede Wereldoorlog is tot nu toe onderbelicht in Utrecht. Na een initiatief uit de stad, gaf de gemeente Utrecht opdracht voor het maken van een hedendaags monument om de rol van vrouwen in het verzet, en in het bijzonder Truus van Lier, blijvend onder de aandacht te brengen. Het vergt moed van een individu om in opstand te komen tegen onrecht en onderdrukking.
Over het monument
Voor Overheul was het belangrijk dat het beeld van Van Lier een herkenbaar beeld is. Ze heeft onderzoek gedaan naar de beelden in de openbare ruimte in Utrecht. In totaal zijn dat er 443. Van die beelden zijn er 168 met een herkenbaar mensfiguur. Daarvan zijn 83 beelden van mensen die we kennen, waaronder maar 10 vrouwen. Ook over het materiaal was ze gauw uit. Het beeld komt op een klassiek ingerichte plek, brons is dan het meest voor de hand liggende materiaal. Het beeld is afgewerkt met een licht, groenbruine patina.
Van Van Lier zijn maar een paar portretfoto’s bewaard gebleven. Deze heeft beeldhouwer Marieke van der Meer gebruik om het gezicht te boetseren. Er is niets bekend over hoe het lichaam van Van lier eruitziet. Daarom besloot Overheul voor dat deel van het beeld gebruik te maken van een model. Ze koos ervoor een afgietsel te maken van het lichaam van Juliëtte Meeuwsen. Een rechtenstudente die nu aan de Universiteit van Utrecht studeert. Truus van Lier studeerde ook Rechten aan de Universiteit van Utrecht toentertijd. Op deze manier gaat Overheul de verbinding aan tussen heden en verleden: een rechtenstudente van nu ‘draagt’ het portret van toen.
Dankzij de bijzondere samenwerking tussen Overheul en van der Meer komen de verschillende onderdelen en technieken treffend samen in een bronzen standbeeld. Dicht op het beeld kun je zien waar de boetseerstreken van de borst overgaan in het gedetailleerde afgietsel van het lichaam en de jurk. Het beeld met een schaal van 1 op 1 staat letterlijk tussen ons in en nodigt voorbijgangers uit zich te verhouden tot Truus van Lier. Daarmee is het monument meer dan alleen een icoon voor de verzetsstrijdster, hier staat een echt persoon, een jonge vrouw, die zowel krachtig als kwetsbaar is.
Het beeld draagt kleding die zowel in de jaren ’40 als nu gangbaar is voor een jonge vrouw. En de klassieke schooltas die Van Lier in haar linkerhand draagt refereert naar het verzet: onopvallend rondbrengen van papier en wapens. Maar ook naar haar leven als student. De hele visie van Overheul op het beeld lees je hier.
Meer over Truus van Lier
Truus van Liers was een jonge verzetsvrouw. Ze is 19 jaar als Nederland in 1940 betrokken raakt bij de Tweede Wereldoorlog. Datzelfde jaar start ze met een studie Rechten aan de Universiteit Utrecht. Op meerdere manieren komt zij in de jaren die volgen in verzet tegen de Duitse overheersing: onder meer door een verzetskrant rond te brengen, Joodse onderduikers te helpen en te infiltreren in de NSB. Ze kiest ook voor gewelddadig verzet en op 3 september 1943 doodt ze Gerard Kerlen in de buurt van zijn woning vlakbij het Willemsplantsoen. Kerlen was politiecommissaris en lid van de NSB en stond op het punt een groep joodse mensen en verzetslieden te laten oppakken. Wat in die tijd Truus vlucht na de moord weg en duikt onder, maar wordt zes weken later verraden, vastgezet, afgevoerd naar concentratiekamp Sachsenhausen en daar ter dood gebracht. Ze werd 22 jaar.
Over de kunstenaar
Joyce Overheul (1989) is een Utrechtse conceptuele kunstenaar. Ze studeerde in 2012 af aan de Hogeschool voor de Kunsten Utrecht in de richting Fine Art en werkt sindsdien als beeldende kunstenaar. Ze maakt kunst over politieke onderwerpen als vrouwenrechten, feminisme, emancipatie, en ongelijkheid. In haar werk stipt ze maatschappelijke problemen aan om bewustwording te vergroten. Ze werkt graag met textiel en fotografie. Maar kijkt altijd naar wel materiaal het beste bij het concept past.
www.joyceoverheul.com
Dit kunstwerk kwam tot stand in samenwerking met:
Marieke van der Meer (beeldhouwer), Vadim Gryadov (beeldhouwer), Juliëtte Meeuwsen (student-model), Bronsgieterij Flassh te Balk, Rob Glas/Steengoed Filiaal (plaatsing), Luna van Acker (assistent), Chelsea van der Bend (assistent), Jan Biemans (kernhoogleraar Burgerlijk Recht Universiteit Utrecht), Jessica van Geel (historische duiding).
Met dank aan initiatiefnemers Mijnie Borghstijn, Natalie Dubois, Jessica van Geel en Frank de Munnik.
